Begin 2018 is Niels van Dalsum begonnen aan zijn tweede termijn als dirigent van Mistral. Hij is dus ook dirigent bij de vieringen van het 50-jarig jubileum van Mistral. Speciaal voor die gelegenheid heeft hij de Missa Mistral gecomponeerd, die op zondag 19 mei ten gehore wordt gebracht in de Jubileumviering. Niels vertelt over zijn band met Mistral en de redactie heeft hem nog een 12-tal vragen gesteld.
Niels vertelt:
Mistral kwam voor mij voor het eerst in beeld, toen wij in 1997 met ons gezin van Veghel naar Uden verhuisden. We kwamen op de Hupsel (Uden-Zuid) te wonen en op dat moment was ik al dirigent van Popkoor Sprightly in Uden. Daar stopte ik mee in 1998 omdat een gezin met vier kinderen toch wel erg druk was en mijn baan in Eindhoven slokte heel veel tijd op met weinig ruimte voor ontspanning.
Een jaar later, ik denk zo net voor de zomer, helemaal precies weet ik het niet meer, was Pastoor Ponsioen bij mijn moeder op bezoek gegaan om te vragen of ik misschien dirigent zou willen worden van Mistral, want ze waren dringend op zoek naar een nieuwe dirigent. Jeanne van Sleeuwen had immers te kennen gegeven dat ze wilde stoppen, vanwege drukke werkzaamheden thuis op de boerderij.
Mijn moeder dacht dat ik dat wel wilde en daarop toog Pastoor Ponsioen naar de Hupsel, alwaar hij Rianne (mijn vrouw) met vijf kinderen om haar heen aantrof. Vier van onszelf en één oppaskind. Pastoor Ponsioen had in al die drukte wel wat moeite om de vraag te stellen, maar hij stelde hem toch. Misschien wel met de gedachte dat Rianne die vraag voor mij wel kon beantwoorden. Zij vond dat ik daarover het beste zelf kon beslissen en speelde de vraag van Pastoor Ponsioen door naar mij.
Op dat moment had ik Mistral nog niet zo vaak gehoord, maar in ieder geval wel tijdens de Kerstviering in 1998. Het was een koor dat op dat moment een hele betrokken, eigentijdse en enthousiaste indruk bij mij achterliet. Ik wilde het graag proberen, ondanks de drukke werkzaamheden. Daar was niets aan veranderd, maar… ik was in de jaren daarvoor wel tot de conclusie gekomen, dat een popkoor heel leuk was om te doen, maar ik miste daarin de religieuze bezieling die van een kerkkoor uitgaat.
Start bij Mistral
In 1999 ging ik dus van start. Achteraf bestond Mistral in dat jaar 30 jaar, maar niemand was zich daarvan bewust.
Maar we gingen voortvarend van start. Thuis had ik nogal wat muziek liggen uit de jaren daarvoor, dus er kwam heel snel een forse aanvulling op het repertoire. Allemaal bewaard uit de tijd dat ik in Veghel het ziekenhuiskoor dirigeerde en in Nistelrode vier jaar lang het jongerenkoor Con Fuoco.
Veelal drie- en soms vierstemmige muziek, waarmee Mistral ineens anders moest gaan repeteren.
Door de vierstemmigheid veranderde de klankkleur van het koor en werden er ook andere eisen gesteld aan organist, gitarist en dwarsfluitiste. Ik weet nog goed dat onze organist Bart (Pieters) op een gegeven moment bijna wanhopig vroeg of het ook simpeler kon, voor wat betreft de akkoorden. Het klonk wel mooier, maar het vroeg nogal wat studietijd achter het orgel en ook Bart had een hele drukke baan, dus dat lukte niet altijd. Ik weet nog dat ik in die tijd met Bart in gesprek ben geweest of hij er iets voor voelde om de begeleiding voortaan op piano te doen, als we er een op de kop konden tikken. Bart zag dat zelf niet zitten. Piano spelen is echt anders dan elektronisch orgel. Maar Bart gaf zelf ook aan dat hij overwoog om te gaan stoppen bij Mistral.
Dat was wel even slikken, want waar ben je als koor, zonder een stevige ondersteuning in de begeleiding? Dus gingen we met velen op zoek naar een nieuwe pianist(e).
Bij Sprightly had ik gewerkt met een hele goede pianiste en haar heb ik gevraagd. En tot op de dag vandaag is die pianiste er nog steeds in de persoon van Cora van Nieuwenburg.
Derde jubileum voor Niels
(Mistral heeft maar drie jubilea gevierd [domweg, zoals eerder vermeld] omdat niemand zich realiseerde hoelang Mistral bestond: 35, 40 en nú 50 jaar. Red.)
Nu Mistral 50 jaar jong is en er ruimte is om even terug te kijken, zie ik hoe waardevol de periode is dat ik hier heb mogen dirigeren en dat opnieuw weer mag doen.
Als dirigent heb ik mij altijd uitgedaagd gezien om te balanceren op het randje van wat je van de groep mag verlangen en jezelf uit te dagen om je muzikale grenzen continu te verleggen.
Wat dat betreft ben ik Mistral erg dankbaar dat ik die ruimte heb gehad in de periode van 1999 tot 2009.
In 2009, Mistral vierde zijn 40-jarig jubileum, vond ik dat het tijd was voor een nieuwe dirigent. Iemand die de groep verder zou kunnen helpen, vanaf het punt waar ik was gekomen. Mijn stokje werd met heel veel enthousiasme overgenomen door Femke Wesly en zij liet Mistral weer heel andere kanten van zingen ervaren, waardoor het koor nog verder werd verrijkt.
In die periode ben ik, met een tussenpauze van een jaar, bij Mistral blijven zingen.
Ik zat verder op muzikaal gebied niet stil en bleef bezig om mijn eigen muzikale grenzen te verleggen.
De vraag kwam bij mij of ik bas (soezafoon) wilde komen blazen bij De Klankentappers.
Ik had nog nooit een grote Bes-Bas in mijn handen gehad, maar die was bij de harmonie snel geregeld en door oefenen en de grepentabel te leren kon ik een aardig partijtje meeblazen.
Daarnaast was ik vier jaar muzikaal leider van de Udens Hofkapel bij de Knoerissen en af en toe vroeg de harmonie mij om te dirigeren bij de dodenherdenking in de Petruskerk.
Toen Femke Wesly begin 2018 aangaf te stoppen met Mistral, heb ik haar op verzoek van het nieuwe bestuur tijdelijk vervangen. Het zoeken naar een nieuwe dirigent bleek een lastige opgave.
Tweede termijn
Bij mij kwam er echter onverwacht ruimte in mijn agenda, omdat ik me in september de luxe kon veroorloven om met vervroegd pensioen te gaan. Zeeën van tijd (dacht ik), om eventueel weer te gaan dirigeren bij Mistral. Koor en bestuur waren akkoord en sinds januari 2018 ben ik sta ik weer op de bok en dirigeer met heel veel plezier.
Met elkaar zijn we enorm geïnspireerd en op een fantastische manier bezig om onze muzikale grenzen opnieuw te verleggen. Iedere donderdagavond is voor mij genieten en een cadeautje om te zien wat er allemaal mogelijk is met en bij Mistral.
Ik realiseer me ook dat ik, gelijktijdig met het jubileum van Mistral, dat jaar al vijfendertig jaar aan het dirigeren, arrangeren en componeren ben. Dat heb ik alleen maar kunnen doen door wat ik iedere keer terug krijg aan inspiratie, enthousiasme en warmte van lieve mensen die samen met elkaar muziek willen maken.
Dat heeft me ook geïnspireerd om de Missa Mistral te schrijven.
Een intensief proces, waarin je aan het stoeien bent met melodielijnen, akkoorden en soms ook tekst. Op 19 mei voeren we deze mis uit en ik ben er ontzettend trots op dat Mistral deze mis wil zingen. De repetities zijn heftig, maar iedereen heeft er erg veel zin in.
Het is heel bijzonder om het resultaat te horen van wat je in je hoofd hebt bedacht en uitgeschreven.
Je kunt wel zeggen dat muziek een grote passie is geworden voor mij, sinds ik op mijn negende blokfluit ging leren spelen.
Ik ben heel veel mensen, maar vooral mijn vrouw en kinderen, dankbaar dat ik al die jaren ruimte kreeg om met mijn passie bezig te zijn. En wat de toekomst betreft, die zit nog barstensvol ideeën.
Niels van Dalsum
Twaalf vragen aan Niels
1. Waar komt het idee vandaan om een Missa Mistral te schrijven? Wanneer is het begonnen?
Het idee voor de Missa Mistral is geboren toen ik vorig jaar weer ben gaan dirigeren bij Mistral. Ik had al een compleet, nieuw geschreven Onze Vader op de planken liggen, dat op de computer heel aardig klonk. Ik ben begonnen met de eerste nummers in 2017, maar het daadwerkelijk doorzetten van een hele mis is vanaf september 2018 gestart en daarna ging het in sneltreinvaart.
2. Waar bestaat de Missa uit?
De Missa is opgebouwd uit een aantal vaste gezangen die je in de liturgie ook tegenkomt. Zo bevat de Missa een Heer ontferm U (Kyrië), een acclamatie na het Evangelie en na de voorbede, een Heilig Heilig (Sanctus), een gezongen Onze Vader, een vredeswens en het Lam Gods (Agnus Dei). Verder heb ik het geheel compleet gemaakt met een openingslied en slotlied, waarbij dankbaarheid het thema is. Het openingslied heet ‘Bron van ons bestaan’ en het slotlied heb ik geschreven op een tekst van Frans Jorissen, ‘Verder dan vandaag’.
3. Hoe ontstaan een melodie en de arrangementen?
Een melodie ontstaat bij mij vooral op basis van een tekst. Het is maar zelden dat ik een muziekstuk schrijf waarbij ik geen tekst als basis heb. Als ik de tekst heb, dan past daar vaak een bepaalde sfeer bij. Die probeer ik weer te geven in de melodielijn. Als ik die heb, dan ga ik op onderzoek uit naar welk akkoordenschema deze melodielijn het mooiste ondersteunt. Als ik dat klaar heb, dan ga ik vaak eerste de fluitpartij schrijven en daarna arrangeer ik de koorstemmen.
4. Waardoor werd je geïnspireerd?
Ik werd vooral geïnspireerd door het vijftigjarig jubileum van Mistral. Daar hoorde voor mijn gevoel iets bij en ik wilde uit dankbaarheid ook iets aan het koor geven.
5. Waar haal je de teksten vandaan (liederen)?
De meeste teksten zijn vaste gezangen vanuit de katholieke kerk. De teksten voor de liederen ontstaan op momenten van stilte, als ik wat zit te denken of ik lees een mooi verhaal. Soms helpt het om een tekst te schrijven op een bestaande melodie, waarna je die nieuwe tekst voorziet van een andere melodie. Thema’s die ik vaak probeer aan te halen zijn ‘verbinding’ en ‘dankbaarheid’.
6. Wat is jouw achtergrond als componist?
Mijn achtergrond is 35 jaar ervaring als koordirigent. Iets wat ik volledig autodidactisch heb ontwikkeld. Dat geldt ook voor het componeren en arrangeren. Heel behulpzaam daarbij is het leren van het akkoordenschema, dat ik tijdens mijn jeugd bij het Boekels Jongerenkoor heb geleerd van Chris Groenendaal.
7. Kunnen we in de toekomst méér verwachten?
Als Mistral dat leuk vindt zeker wel, maar er zijn ook nog zoveel mooie andere uitdagingen van veel betere componisten. Ook die verdienen aandacht en kunnen leiden tot hele boeiende ervaringen op muzikaal gebied.
8. Voor de 2de keer dirigent van Mistral: hoe voelt dat?
Zeer vertrouwd en heel dankbaar dat dit mogelijk is.
9. Deed je ook wat met muziek in je arbeidzaam leven?
Ik heb al 35 jaar dirigeren achter de rug. Dat ging altijd naast mijn fulltime baan erbij. In Bernhoven in Veghel heb ik destijds een personeelskoor opgericht. Later bij Stavoor gaf ook ik ook Pensioen-In-Zicht-cursussen. Onderdeel daarvan was ook een muziekworkshop. Erg leuk om te doen. Tijdens een personeelsbijeenkomst bij Stavoor heb ik met collega’s het lied ‘Lef’ van Karin Bloemen gezongen. Even later werd dit lied ook opgenomen in het repertoire van Mistral. Dat dit alles mogelijk was, ligt vooral aan Rianne. Zij heeft me steeds die ruimte gegeven.
10. Muziek is jouw leven: wat zijn je verdere plannen/ideeën?
In december wil ik, samen met mijn oudste dochter Lenneke en Maaike Riswick een kinderkerstmusical uitvoeren in de kapel. De datum is al gereserveerd n.l. 22 december. Zet hem maar in je agenda, het wordt een leuke happening. En als je kinderen kent die mee willen doen; er kan nog meer bij.
11. Wat doe je nog meer met muziek?
Op dit moment maak ik als vrijwilliger muziek in St. Jan op de gesloten afdeling. Ik speel piano bij de liederentafel op de 2de en 4de woensdag van de maand en op de 1ste en 3de woensdag van de maand zing ik in de kleine huiskamer en bij bewoners op de kamer. Dan begeleid ik mezelf op gitaar.
12. Heb je nog tijd voor andere leuke dingen?
We hebben zes kleinkinderen, dus daar zijn we regelmatig mee op stap. Verder zijn Rianne en ik nogal verslaafd aan Terschelling, dus zo’n twee keer per jaar minimaal willen we daar wel naar toe.